Parafia Częstoborowice jest jedną z najstarszych w diecezji lubelskiej. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi już z 1326 r., kiedy to według zapisu w
Monumenta Poloniae Vaticana (1325-1327, t. I, s. 173) Bernardus, proboszcz Częstoborowic nie opłacił świętopietrza i za to spotkała go klątwa. W owym czasie parafia leżała na skraju diecezji krakowskiej. Potwierdza to Jan Długosz w
Liber beneficiorum dioecesis craoviensis (1470-1480) wymieniając właśnie Częstoborowice oraz Krzczonów jako parafie, na których kończy się krakowska metropolia.
Niemniej jednak nie jest znana dokładna data erygowania parafii. Nie wiadomo również, kiedy powstał oraz jak wyglądał pierwszy kościół, wokół którego toczyło się życie religijne miejscowej ludności. Według niektórych opinii znajdował się on na sąsiednim wzgórzu w stosunku do dzisiejszego usytuowania kościoła, w miejscu gdzie dziś prowadzi droga do Kol. Częstoborowice. Pierwszą świątynię, której istnienie można stwierdzić w oparciu o źródła historyczne, wzniesiono w roku 1470 (w 1429 wg innych źródeł:
Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym...Warszawa 1845,
Kurjer Warszawski nr 179, 11 VII 1851 ). Do budowy użyto drewna modrzewiowego, które pochodziło z lasów należących do Jakuba Dłuto de Kozice, dziedzica Rybczewic i jednoczesnego fundatora kościoła. Za lokalizację obrano miejsce nieopodal obecnych murów kościelnych (dzisiaj przestrzeń między starą plebanią a drogą z Rybczewic do Pilaszkowic). Budowla służyła wiernym dokładnie 250 lat, kiedy to została rozebrana.
W 1570 r. rozpoczął się bodaj najtrudniejszy okres w historii parafii Częstoborowice. Wtedy to właśnie dziedzic Stryjny, Piotr Stryjeński, przedstawiciel rodu, który niegdyś uposażył kościół, doprowadził do cofnięcia darowizn i zamknięcia kościoła. Zaistniała sytuacja miała ścisły związek z szerzącą się wówczas reformacją zapoczątkowaną wystąpieniem Marcina Lutra w Wittenberdze w 1517 r. Polska szlachta szczególnie chętnie zaczęła wiązać się z kalwinizmem. Na Lubelszczyźnie dużą popularnością cieszył się też arianizm, który przyjęły dwory z Rybczewic, Stryjna i Sobieskiej Woli. Tragiczny okres braku życia religijnego w kościele w Częstoborowicach kończy się dopiero w 1604 r., kiedy to do parafii przybył biskup krakowski Bernard Maciejowski. Zgodnie z tym co napisano w protokole wizytacji ksiądz biskup zastał:
kościół zupełnie opuszczony,
ani świeczki nad Najświętszym Sakramentem,
wielki ołtarz pw. Św. Anny, po bokach św. Piotra i Pawła, nad nimi obraz Zbawiciela, drugi boczny ołtarz zniszczony, bez obrazu, trzeci ołtarz niby malowany, ale ksiądz biskup nie rozpoznał tego malowidła, dlatego zabronił odprawiania przy nim mszy świętej,
tabernakulum straszne,
olejów żadnych,
w nędznym baptysterium wody trochę do chrztu,
metryk nie prowadzono,
dwa kielichy, monstrancja miedziana,
trzy dzwonki i sygnaturka,
plebania w zupełnej ruinie a mieszkanie wikariusz zniszczone.
W tej sytuacji biskup zwrócił się do Elżbiety Stryjeńskiej, żony po zmarłym Piotrze Stryjeńskim, który 34 lata wcześniej zamknął kościół, o zwrot majątku i przywrócenie proboszcza. Prośba została spełniona.
Kolejnym przełomowym momentem w historii parafii było rozpoczęcie przez ks. Piotra Zaborskiego budowy murowanego, kościoła. W 1696 r. ówczesny proboszcz, w trudnych warunkach spowodowanych kilkudziesięcioletnim okresem wojen, namawia chłopów, aby nałamali wapiennego kamienia, w który obfituje tutejsza okolica i stawia kościół, który po przebudowach służy do dzisiaj wiernym. Nabożeństwa do murowanej świątyni przeniesiono jednak dopiero w 1720 r. W tym samym roku rozebrano również stojący obok stary, drewniany kościół.
W 1785 r. kościół spalił się jednak niemal doszczętnie. Nie załamało to ówczesnego proboszcza ks. Jakuba Palmowskiego, który przystąpił do jego odbudowy. W toku prac dobudowano również małe prezbiterium (połowa tego co jest dzisiaj) i skarbiec, postawiono małą zakrystię, nakryto kościół dachem gontowym, postawiono stojącą do dziś dzwonnicę, zakupiono drugi dzwon. Po wykonaniu tak dużych prac biskup Jan Lenczowski w XX niedzielę po zesłaniu Ducha Świętego w 1794 r. dokonał konsekracji kościoła. Niestety w 1827 r. kościół znowu spalił się od pioruna.
Do końca XIX w. trwały systematyczna odbudowa i wyposażanie kościoła. W dziele restauracji duże zasługi poniósł ks. Ludwik Mech (1886-91). Niepodważalną zasługą ks. Mecha było również spisanie kroniki, bez której niemożliwe byłoby odtworzenie historii naszej parafii.
W XIX w. rozpoczął się również proces gwałtownego wzrostu liczby wiernych w rozległej parafii. Z 2 707 osób w 1843 r. liczba wiernych wzrosła przeszło trzykrotnie - aż do 8 863 w roku 1931. Od poł. XX w. postępuje jednak odwrotna tendencja spowodowana nie tylko zjawiskiem starzenia się wsi, ale również faktem tworzenia nowych ośrodków duszpasterskich, do których przyłączano poszczególne miejscowości z parafii Częstoborowice. I tak w 1946 r. została erygowana
parafia pw. Narodzenia NMP w Wygnanowicach, w 1958 r.
parafia pw. św. Stanisława w Sobieskiej Woli, w 1984 r.
parafia pw. NMP Matki Kościoła w Orchowcu.
Nowe parafie tworzono przede wszystkim ze względu na duże odległości jakie dzieliły wiernych od kościoła. Taka była również jedna z przyczyn, dla której w latach 80-ych XX w. zdecydowano się na budowę drugiej świątyni na terenie parafii - w Pilaszkowicach. Warto w tym miejscu zauważyć, że już w XVII w. Jakub Sobieski, ówczesny właściciel Pilaszkowic, zobligował w testamencie swoich synów: Marka i Jana, późniejszego króla Rzeczypospolitej do budowy kościoła w Pilaszkowicach. Jan Sobieski nie zdecydował się jednak na ufundowanie kościoła, polecił natomiast rozebranie, ze względu na brak wyznawców, cerkwi prawosławnej, która znajdowała się w miejscu do dzisiaj zwanym Popowem. Testament Jakuba Sobieskiego został symbolicznie wypełniony dopiero w 1985 r., kiedy to z ul. Kunickiego w Lublinie przeniesiono do Pilaszkowic drewniany, neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Świątyni nadano nowy wystrój wnętrza a w latach 2002-2005 całość poddano gruntownej renowacji.
Równolegle w czasie proboszczowania ks. Jana Kowalskiego (1984-96) prowadzono specjalistyczne prace konserwatorskie w kościele parafialnym.
Z istotnych wydarzeń, które miały miejsce w ostatnich latach na uwagę zasługuje również Wielki Jubileusz Roku 2000. Kościół parafialny w Częstoborowicach został z tej racji wyznaczony jako miejsce uzyskania odpustu jubileuszowego, stąd stał się celem licznych pielgrzymek wiernych.
Opracowano na podstawie:
ks. J. Kowalski, Księża proboszczowie parafii rzymskokatolickiej pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Częstoborowicach na tle jej dziejów, [w:] Dzieje Gminy Rybczewice, red. L. Świetlicki;
materiały własne
